Mục đích của bộ phim của nhà làm phim người Nga ấy là làm giảm bớt những sự hiểu lầm của người Nga đối với người Việt, bẻ gãy những định kiến không tốt về người Việt trong người Nga.

Tình cảm của người Nga đối với người Việt, theo cái nhìn của tôi, cơ bản vẫn là những  trái tim nhân hậu. Không có quốc gia nào mà người Việt vào Nga dưới đủ hình thức rồi tìm cách hợp pháp hóa ở lại đông như ở Nga. Riêng ở "ốp" (chung cư) Rưbac (Người đánh cá) có khoảng 500 người Việt tập trung. Gọi là "ốp" nhưng tiền thân của nó là một khách sạn cũ. Một người Việt Nam mua lại khách sạn này rồi cải tạo thành chung cư cho đồng bào mình thuê lại. Con số 500 người Việt là mấy trăm gia đình. Họ tổ chức thành một xã hội Việt Nam thu nhỏ ngay giữa Maxcova, mua và bán đủ các thứ như chợ Đồng Xuân.

Cảnh buôn bán ở ốp Rưbac

Đặc biệt, phở ở đây có tiếng là ngon nhất. Hôm tôi đến đây ăn phở, cũng có hai cảnh sát Nga đang ăn. Họ trả tiền đàng hoàng. Ở những chỗ khác tôi đến như nhà hàng Saigon, nhà hàng Hương Giang, khách Nga lúc nào cũng rất đông. Các cô gái tiếp tân người Việt trong trang phục dân tộc, nói và nghe tiếng Nga rất thân tình khiến khách Nga rất dễ chịu.

Người Việt bán hàng ở đây cũng có nguyên tắc. Hôm tôi đến nhà hàng Saigon của một ông chủ người Nghệ An, có một thanh niên Nga dẫn bạn đên ăn chịu. Nhà hàng không bán. Anh chàng Nga kia chắc sĩ diện với bạn nên nổi khùng. Nhưng ông chủ vẫn bình tĩnh ngồi tiếp khách. Chỉ có người phụ trách lễ tân. Một người đàn ông đứng tuổi, chìa ra cho anh ta những biên lai còn ghi nợ. Người bạn Nga đi cùng cũng khuyên nhủ anh ta. Cuối cùng, hai vị khách Nga lặng lẽ ra khỏi nhà hàng. Tôi nghe cô tiếp tân nói rằng anh này trước đây hiền và ngoan lắm. Chỉ từ ngày mắc nghiện hút mới hung hăng như vậy. Cô còn cho biết, anh ta làm việc ở quán cắt tóc gần đấy.

Phải nói rằng, người Việt đang có chỗ đứng ngày càng vững vàng trong xã hội Nga. Tôi gặp một chị là Giám đốc mấy xưởng may "trắng" (những xưởng hợp pháp). Chị lái xe còn đi giao dịch rất đàng hoàng trên đường phố Maxcova. Tôi hỏi chị đã gặp nguy hiểm bao giờ chưa? Chị cho biết, hơn 10 năm trước, có một lần chị bị cướp túi tiền. Vừa lái xe đến công ty bạn, bước ra ngoài, thấy mấy thanh niên Nga tưởng đó là những cửu vạn nên cứ bình thản đi vào. Bỗng một cú đấm như trời giáng đập vào mắt chị. Ngã xuống giữa những lớp tuyết dày, chưa kịp kêu thì cái túi đã bị cướp. Mãi 10 ngày sau mắt mới lành. Nhưng chị cho biết, một thời gian sau đã kiếm lại số tiền bị mất.

Tôi cũng gặp những công nhân ở một xưởng may đen (bất hợp pháp). Cô gái quê ở Đô Lương (Nghệ An) trên đường về phép, ngồi cạnh tôi trên máy bay. Chặng đường mười tiếng đồng hồ bao nhiêu chuyện. Cô cho biết, xưởng may của cô làm việc từ 9 giờ sáng. Đến 10h 30 ăn sáng rồi lại làm việc tiếp. Đến 18h ăn chiều lại làm tiếp đến 23h ăn bữa phụ. Có hôm phải làm việc đến 3 giờ sáng. Cô đã ở bên này 4 năm rưỡi. Nhìn gương mặt trắng trẻo và rạng rỡ của cô, tôi đoán cô làm ăn cũng không đến nỗi nào.

Cô cho biết, về nhà để cưới chồng. Nếu thấy khó làm ăn trong nước lại tìm đường sang Nga. Ông chủ xưởng của cô cũng là người Nghệ An, người huyện kế bên. Tôi hỏi cô xưởng may đen ở đâu, cô nói ngay bên đường. Xung quanh toàn nhà người Nga. Tôi lại hỏi, cô lên Maxcova bằng đường nào? Cô nói, nhờ ông chủ mua vé. Ông chủ cho xe đưa mình ra sân bay. Cô kể với tôi bằng giọng bình thản, tự tin, luôn nở nụ cười tươi. Thật quý trọng những người trẻ tuổi ra đi "cứu nước cứu nhà" như cô gái này.

Biết tôi sang đây tìm tư liệu làm phim, Khanh và Giang là hai anh bạn người Việt giới thiệu cho tôi gặp Paven, một nhà làm phim người Nga. Anh này làm việc ở một trong 10 hãng phim lớn nhất nước Nga. Hãng phim của anh đã chuẩn bị gần như xong một dự án làm phim truyền hình nhiều tập về người Việt Nam sinh sống, học tập và làm việc tại Nga. Mục đích của bộ phim là làm giảm bớt những sự hiểu lầm của người Nga đối với người Việt, bẻ gãy những định kiến không tốt về người Việt trong người Nga (vừa nói anh vừa làm động tác bẻ gãy chiếc thìa bạc) và nâng cao vị thế người Việt tại Nga.

Chúng tôi cùng trao đổi với nhau về những dự án của mình và hứa hẹn sẽ cộng tác với nhau một cách cụ thể. Những ngày tôi ở đây, trên kênh truyền hình Pyatnitsa (Thứ Sáu) của Nga liên tục chiếu phóng sự về những điều kì lạ ở Việt Nam, từ đồng bằng sông Cửu Long đến miền núi phía Bắc. Đó cũng là cách khích lệ những ai có tư duy ưa khám phá tìm đến với nước mình. Buổi chiều, kênh này giới thiệu về Ấn Độ và Trung Quốc.

Về những người Nga mà tôi có dịp cộng tác, phải nói rằng họ luôn truyền vào tôi những cảm hứng sống tốt lành. Rời nước Nga đã 23 năm, nhưng suốt quãng thời gian đó, đặc biệt là trong những ngày chưa có internet, anh Anatoly Socolov là một nhà Việt Nam học vẫn thường xuyên gửi cho tôi những bài báo Nga, những cuốn sách Nga viết về điện ảnh cùng những bộ phim Nga. Sang Nga lần này, tôi tặng mẹ anh chiếc khăn có thêu những bông sen. Nhưng hôm sau, thấy anh mang trả lại với lý do "mẹ tôi già rồi, không thích hợp". Tôi nói, anh có thể tặng bạn gái của anh. Nhưng anh nói: Tôi nghĩ, anh có nhu cầu tặng nhiều người khác hơn tôi! Tâm hồn Nga không gợn tì vết như thế đấy. Nói đến đây lại nghĩ đến truyện ngắn