Các chuyên gia chỉ ra rằng, việc nâng cấp quan hệ giữa Việt Nam - Mỹ hứa hẹn nhiều hợp tác vượt bậc.

Ngày 10/9/2023, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Mỹ Joseph R. Biden Jr. đã gặp và hội đàm tại Hà Nội, Việt Nam.

Hai Nhà Lãnh đạo hoan nghênh một giai đoạn lịch sử mới của tình hữu nghị và hợp tác song phương với việc nâng cấp quan hệ hai nước lên Đối tác Chiến lược Toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững.

Mỹ ủng hộ một nước Việt Nam mạnh, độc lập, thịnh vượng và tự cường.

Đại sứ Nguyễn Quốc Cường: Kỳ tích

Trao đổi với chúng tôi, Đại sứ Nguyễn Quốc Cường, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Đại sứ Việt Nam tại Mỹ nhiệm kỳ 2011-2014, cho rằng quyết định nâng cấp quan hệ giữa Việt Nam - Mỹ của lãnh đạo hai nước là đưa quan hệ giữa Việt Nam - Mỹ lên tầm cao mới, khoác cho quan hệ một tấm áo mới, với tên gọi là Đối tác Chiến lược Toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững.

"Cá nhân tôi rất vui trước sự phát triển quan hệ của hai nước và trước quyết định nâng quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện của lãnh đạo hai nước", ông Cường nói. Chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden có ý nghĩa đặc biệt, nhân dịp kỷ niệm 10 năm thiết lập đối tác toàn diện, đồng thời cũng là dịp 50 năm hai nước ký Hiệp định Paris vào năm 1973 để lập lại hòa bình, chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam. "Từ cựu thù, hai nước trở thành Đối tác Chiến lược Toàn diện của nhau, với tôi, tôi dùng từ Kỳ tích", ông Cường chia sẻ.

Theo ông Cường, tên gọi này đã xác lập tầm cao mới trong quan hệ với Mỹ: ở mức Đối tác Chiến lược Toàn diện. "Trong đối ngoại Việt Nam, đây là mức quan hệ cao nhất với các đối tác.

Chúng ta cũng đã có quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện với Trung Quốc, Nga, Ấn Độ… Đó là những đối tác quan trọng hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Việt Nam.

Việc nâng tầm lên Đối tác Chiến lược Toàn diện với Mỹ tái khẳng định quốc gia này là một đối tác chiến lược, đối tác quan trọng hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Việt Nam", ông Cường nhấn mạnh.

Còn với vế Hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Mỹ cho rằng, điều này cũng nói lên nội hàm của quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện giữa Việt Nam và Mỹ.

Đó là hai nước đều mong muốn quan hệ này sẽ đóng góp cho hòa bình, hợp tác và phát triển trong khu vực và quốc tế. Điều này cũng phù hợp với chính sách đối ngoại của Việt Nam, đó là độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác hữu nghị với các quốc gia.

Quyết định nâng cấp quan hệ giữa hai nước không chỉ bó hẹp trong phạm vi song phương mà còn mang ý nghĩa khu vực và quốc tế, cũng như khi Chủ tịch Hồ Chí Minh khi gửi thư cho Tổng thống Mỹ Truman cũng bày tỏ mong muốn có quan hệ đầy đủ với Mỹ và tin rằng điều đó sẽ có lợi cho hòa bình

Theo nguyên Đại sứ Việt Nam tại Mỹ, cả Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Joe Biden đều đánh giá việc nâng cấp quan hệ đối tác toàn diện cách đây 10 năm là việc làm đúng hướng, và quan hệ hai nước đã phát triển mạnh mẽ cả về chiều sâu và hiệu quả. Chính sự phát triển đó đã góp phần củng cố lòng tin hai nước trong thời gian qua và đưa quan hệ đến mức chín muồi hơn để đến ngày hôm nay hai nước có thể thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện.

Ông Cường cho rằng, với khuôn khổ mới, hai nước sẽ có nhiều dư địa cũng như cơ hội để phát triển hơn nữa đặc biệt là trong các lĩnh vực kinh tế, thương mại và đầu tư sẽ vừa là trọng tâm, vừa là nền tảng cho quan hệ song phương.

Trong đó đổi mới sáng tạo khoa học công nghệ sẽ là bước đột phá. Bên cạnh đó, chuỗi cung ứng toàn cầu, chất bán dẫn, công nghệ số sẽ là những lĩnh vực rất mới trong hợp tác của hai nước so với thời điểm cách đây 10 năm khi mới thiết lập đối tác toàn diện.

Việt Nam phát triển quan hệ hiệu quả với các cường quốc

Trả lời phóng viên sau khi Việt Nam và Mỹ công bố quyết định nâng cấp lên Đối tác Chiến lược toàn diện, ông Greg Poling, giám đốc Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á (AMTI), thuộc trung tâm nghiên cứu CSIS đánh giá, động thái nâng mối quan hệ lên cấp cao nhất trong hệ thống cấp bậc ngoại giao của Việt Nam là rất quan trọng.

"Cả hai bên đều báo hiệu rằng họ cam kết làm sâu sắc hơn mối quan hệ kinh tế, an ninh và giao lưu nhân dân", ông Greg Poling nói.

Ông Murray Hiebert, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) cho biết hai nước đã thực hiện các bước để tăng cường quan hệ ở nhiều cấp độ và Mỹ đã nỗ lực trong nhiều năm để đạt được kết quả là việc nâng cấp này với Việt Nam.

Gọi việc nâng cấp lên Đối tác Chiến lược Toàn diện là bước tiến lớn để thúc đẩy quan hệ cũng như tăng cường cam kết và hợp tác, chuyên gia cấp cao của CSIS lưu ý rằng, đây là mức cao nhất trong cơ cấu chính sách đối ngoại của Việt Nam.

Trong thời gian tới, ông Murray Hiebert cho rằng, hai nước công bố tăng cường nỗ lực nhằm nâng cao năng lực của ngành bán dẫn tại Việt Nam. Cụ thế, Mỹ cam kết giúp Việt Nam phát triển các kỹ năng mà người lao động cần để làm việc trong lĩnh vực công nghệ cao, đồng thời cũng cam kết mở rộng thương mại nông sản và tăng cường thương mại trong ngành hàng không, trong đó có đề xuất của Việt Nam mua 50 máy bay Boeing 737 MAX. Microsoft và Truthing Social sẽ công bố thỏa thuận tăng cường hợp tác về giải pháp dựa trên AI phù hợp với Việt Nam.

Về biến đổi khí hậu, hai nước nhất trí thành lập nhóm công tác mới để điều phối các dự án khí hậu song phương và phát triển dự án chung ở đồng bằng sông Cửu Long, khu vực phải đối mặt với hiện tượng xâm nhập mặn từ biển và hạn hán gây cản trở cho nông nghiệp. Hai bên cũng nhất trí xây dựng dự án thí điểm tại tỉnh Khánh Hòa về tích trữ năng lượng trong ắc-quy.

Bên cạnh đó, trong lĩnh vực hợp tác nhân dân, Mỹ cam kết thúc đẩy giáo dục tập trung vào STEM trong các trường học ở Việt Nam. Mỹ cũng thúc đẩy các kế hoạch tăng cường hợp tác và nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo, khoa học y tế và sức khỏe, khoa học khí hậu và công nghệ sinh học. Trong một lĩnh vực quan trọng là giải quyết hậu quả chiến tranh, Washington đồng ý hỗ trợ Việt Nam phát triển công nghệ nhận dạng hài cốt người Việt trong chiến tranh và cũng cam kết hoàn thành việc xử lý dioxin tại sân bay Biên Hòa.

Ông Carl Thayer, Giáo sư danh dự trường Đại học New South Wales (Australia), cho rằng quyết định nâng cấp quan hệ với Mỹ lên "đối tác chiến lược toàn diện" biểu thị Việt Nam tin tưởng vào sự thấu hiểu đạt được giữa Tổng thống Biden và Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, cũng như Washington thông qua bước đi này để biểu thị sự thừa nhận và tôn trọng đối với hệ thống chính trị của Việt Nam.

Theo Giáo sư Thayer, việc mở rộng hình thái quan hệ đối tác này với các quốc gia khác sẽ giúp Việt Nam gia tăng uy tín trong khu vực và trong ASEAN. "Việt Nam sẽ đóng vai trò là hình mẫu phát triển quan hệ hiệu quả với các cường quốc, đồng thời chứng minh khả năng có thể đối thoại cùng lúc với các cường quốc", ông Thayer nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, ông Thayer cho rằng, trong lúc nền kinh tế toàn cầu chậm lại, việc đứng yên và giữ nguyên hiện trạng đồng nghĩa với tụt lại phía sau, thì quyết định nâng cấp các mối quan hệ đối tác đồng nghĩa với việc biết tận dụng cơ hội khi bối cảnh thế giới đang thay đổi.

Ông Thayer cũng chỉ ra các lĩnh vực sẽ gia tăng triển vọng hợp tác sau khi nâng cấp lên quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện. Thương mại, đầu tư và công nghệ nhiều khả năng sẽ được ưu tiên để hợp tác sâu sắc hơn, Mỹ có thể cung cấp các khoản hỗ trợ từ chính phủ và khuyến khích đầu tư tư nhân vào ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam, tập trung vào thử nghiệm, lắp ráp, đóng gói chip máy tính. Các lĩnh vực ưu tiên khác giữa hai nước có thể bao gồm hợp tác chuyển giao công nghệ liên quan tới kinh tế kỹ thuật số, chuyển đổi năng lượng xanh và khử carbon.

Trước đó, vào tháng 7 năm nay, trong cuộc gặp với Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đã đề cập rằng, Mỹ mong muốn đẩy mạnh hợp tác kinh tế, thương mại với Việt Nam và có kế hoạch tăng cường hợp tác về chuỗi cung ứng trên cơ sở đối tác toàn diện, tin cậy.