Nghị định 42 điều chỉnh lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội (BHXH) mất nửa năm từ khi xây dựng đến lúc ban hành, dự thảo thông tư hướng dẫn vẫn đang lấy ý kiến.

Chính phủ hôm 29/6 ban hành Nghị định 42 điều chỉnh lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp hàng tháng lên 12,5-20,8% so với mức hiện hưởng, tùy từng nhóm. Việc tăng lương thực hiện từ ngày 1/7 song nghị định tới ngày 14/8 mới có hiệu lực. Thông tư hướng dẫn thực hiện nghị định của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội vẫn trong giai đoạn lấy ý kiến, tới ngày 7/8 mới hết hạn.

Người cao tuổi tập thể dục trong công viên Tao Đàn, quận 1, tháng 12/2022. Ảnh: Quỳnh Trần

Vì thế 3,4 triệu người về hưu, hưởng trợ cấp BHXH đợt này chưa nhận được tiền lương tăng thêm. Lãnh đạo Bảo hiểm xã hội địa phương cho hay liên tục nhận điện thoại của người về hưu thắc mắc vì sao chưa được tăng lương. Cơ quan bảo hiểm phải ra thông báo sẽ chi trả theo mức cũ trong kỳ lương hưu tháng 7-8. Đến tháng 9, người về hưu sẽ được truy trả toàn bộ phần tăng thêm của hai tháng này.

Giải thích Nghị định 42 cuối tháng 6 mới ban hành dù Nghị quyết 69 của Quốc hội đồng ý điều chỉnh lương hưu được thông qua từ tháng 11/2022, ông Phạm Trường Giang, Vụ trưởng Bảo hiểm xã hội, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, cho biết cuối tháng 1 tổ chuyên môn đã xây dựng xong dự thảo nghị định, đầu tháng 3 lấy ý kiến. Song có bộ ngành tới 56 ngày mới gửi văn bản hồi đáp.

Ông Giang khẳng định việc xây dựng văn bản vẫn "đúng quy trình và không muộn". Thời điểm văn bản hiệu lực lệch so với ngày chính sách thực thi "là điều không mới". Nghị định 108/2022 về điều chỉnh lương hưu, trợ cấp BHXH hay các nghị định trước đều có khoảng thời gian lệch tương tự.

Ông Hồ Quang Huy, Cục trưởng Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, Bộ Tư pháp, cho biết thời điểm Nghị định 42 có hiệu lực vẫn nằm trong khoảng 45 ngày kể từ khi thông qua hoặc ký ban hành theo quy định của luật. Văn bản cũng không thuộc trường hợp có hiệu lực ngay khi ban hành như khi thiên tai, dịch bệnh cấp bách. Quy trình ban hành văn bản phải qua nhiều bước chặt chẽ, từ lấy ý kiến người ảnh hưởng, đánh giá tính khả thi nguồn lực ngân sách... Trong bối cảnh kinh tế xã hội khó khăn, việc chậm trễ "có thể hiểu được".

Việc người về hưu chậm được nhận phần tăng thêm theo quy định mới theo ông Huy là "không sai", song tuyên truyền chính sách chưa hợp lý. Người về hưu đang rất mong khoản này từ tháng 7 và việc phải chờ thêm gần hai tháng khiến nhiều người tâm tư. "Cơ quan làm chính sách cần chú ý việc này", ông Huy nói, đề nghị Bộ Lao động Thương binh và Xã hội sớm chuẩn bị các điều kiện để khi nghị định có hiệu lực ban hành luôn thông tư, tránh để người dân phải chờ thêm.

Luật sư Phạm Thanh Hữu (Đoàn luật sư TP HCM) nói Nghị quyết 69 của Quốc hội được thông qua từ tháng 11/2022, cơ quan chuyên môn có hơn nửa năm chuẩn bị ban hành các văn bản liên quan. Nhưng việc người về hưu chậm nhận phần lương hưu tăng thêm cho thấy sự chậm trễ của cơ quan chuyên môn trong quá trình xây dựng, từ lấy ý kiến, thẩm định cho đến trình ký ban hành.

Theo ông Hữu, cơ quan chuyên môn cần rút kinh nghiệm để các quy định được ban hành sớm và thực hiện đồng bộ. Ví dụ khi Quốc hội thông qua nghị quyết thì việc xây dựng dự thảo nghị định, thông tư phải được tiến hành ngay sau đó để sớm lấy ý kiến, tránh đợi nghị định ban hành mà thông tư hướng dẫn vẫn chưa lấy ý kiến xong hoặc mới xây dựng dự thảo.

Luật sư Hữu cho rằng tăng lương hưu và trợ cấp BHXH để đảm bảo quyền lợi chính đáng của người dân, cơ quan thẩm quyền có thể ban hành văn bản hướng dẫn theo quy trình rút gọn, quy định có hiệu lực ngay kể từ ngày ký ban hành theo khoản 2 Điều 151 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.