Đập Nova Kakhovka ở Kherson có vai trò quan trọng chiến lược ở miền nam Ukraine. Hiện cả Ukraine và Nga đều đang đổ lỗi cho nhau về việc gây ra vụ vỡ đập sáng 6-6.

Vào đầu giờ ngày 6-6 (giờ địa phương), cảnh quay bắt đầu xuất hiện cảnh nước tràn ra từ đập Nova Kakhovka. 

Tại sao đập Nova Kakhovka lại quan trọng?

Theo báo Guardian, đập Nova Kakhovka, cao 30m và dài 3.273m, cách thành phố Kherson khoảng 30km về phía đông.

Con đập bắc qua sông Dnipro của Ukraine, giữ lại một hồ chứa nước khổng lồ. Nó được xây dựng vào năm 1956 như một phần của Nhà máy thủy điện Kakhovka.

Nước tràn qua khu vực bị vỡ của đập Nova Kakhovka - Ảnh: AP

Hồ của con đập chứa khoảng 18km3 nước, tương đương với thể tích của hồ Muối Lớn ở Utah (Mỹ). Việc phá vỡ con đập có thể gây ra tình trạng ngập lụt ở các khu định cư bên dưới đập, bao gồm cả Kherson, nơi mà lực lượng Ukraine đã tái chiếm vào cuối năm 2022.

Ngay sau khi con đập bị nổ tung, người đứng đầu vùng Kherson đã kêu gọi người dân sơ tán khỏi khu vực và cảnh báo rằng "nước sẽ đạt mức nguy hiểm trong 5 giờ nữa".

Nước từ hồ chứa cung cấp cho khu vực phía nam bán đảo Crimea cũng như Nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia (lớn nhất châu Âu) nằm ở phía bắc.

Đập Nova Kakhovka cũng giúp cung cấp năng lượng cho Nhà máy thủy điện Kakhovka. Việc phá hủy con đập sẽ làm trầm trọng thêm các vấn đề năng lượng của Ukraine.

Nó cũng có khả năng phá hủy hệ thống kênh đào tưới tiêu cho phần lớn miền nam Ukraine, bao gồm cả bán đảo Crimea mà Nga sáp nhập vào năm 2014.

Kể từ khi bắt đầu cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine (tháng 2-2022), đập Nova Kakhovka đã được coi là mục tiêu tiềm năng, vì cả tầm quan trọng chiến lược của nó cũng như thiệt hại nếu nó bị phá hủy. Con đập đã bị Nga kiểm soát từ tháng 2-2022.

Vào tháng 10-2022, khi Ukraine đang trong quá trình giành lại phần lớn Kherson bị phía Nga kiểm soát, Tổng thống Volodymyr Zelenskiy kêu gọi phương Tây cảnh báo Nga không được cho nổ đập.

Ông cảnh báo đập sẽ làm ngập lụt một khu vực rộng lớn ở miền nam Ukraine. Vào thời điểm đó, ông Zelensky tuyên bố rằng các lực lượng Nga đã đặt chất nổ bên trong con đập.

Ông Zelenskiy cho biết "việc phá hủy con đập đồng nghĩa với một thảm họa quy mô lớn" và so sánh hành động đó với việc sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Tình báo quân đội Ukraine cho biết “quy mô của thảm họa sinh thái sẽ vượt xa biên giới Ukraine và ảnh hưởng đến toàn bộ khu vực Biển Đen”.

Sau khi Ukraine chiếm lại Kherson vào tháng 11- 2022, những hình ảnh về một số thiệt hại đáng kể cho con đập đã xuất hiện. Nga cáo buộc Ukraine nã pháo vào con đập trong chiến dịch tái chiếm Kherson.

Điều gì đã xảy ra trong năm 2023?

Vào tháng 5-2023, cư dân ở một ngôi làng gần đó báo cáo lũ lụt đang diễn ra, và họ đổ lỗi cho việc chiếm đóng Nova Kakhovka của Nga.

Trao đổi với Hãng tin Reuters, người dân địa phương cho biết mực nước bắt đầu dâng cao từ tháng 4, có lúc lên tới 30cm/ngày và vẫn tiếp tục dâng cao kể từ đó.

Các quan chức Ukraine cho biết mực nước của sông Dnipro dâng cao, "do đó các khu định cư ở vùng Zaporizhzhia bị ngập lụt, có liên quan đến việc Nga chiếm đóng đập Kakhovka".

Nhưng họ nói thêm rằng họ không thể nói chính xác lực lượng Nga đang làm gì ở con đập vì chính họ cũng không có quyền tiếp cận.

Một quan chức năng lượng của Nga cho biết vào tháng 5 vừa qua rằng con đập có nguy cơ bị tràn ngập bởi mực nước cao kỷ lục.