Việt Nam đang có nhiều cơ hội bắt kịp cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, tuy nhiên nguồn nhân lực lại chưa đạt yêu cầu.

Phát biểu khai mạc tại hội thảo về công nghệ thông tin ngày 14/11 ở Đà Nẵng, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Phan Tâm đánh giá, Việt Nam có mặt ngay từ đầu trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (4.0). Để nắm bắt được thời cơ mà cuộc cách mạng 4.0 mang lại, xây dựng thành công chính quyền điện tử, công dân điện tử, theo ông, phải có nguồn lực công nghệ thông tin (CNTT) với năng lực đạt chuẩn quốc tế, sáng tạo và có khát vọng.

Dẫn số liệu báo cáo từ các địa phương, ông Phan Tâm cho biết số doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp CNTT (bao gồm ngành công nghiệp phần mềm, nội dung số, phần cứng điện tử và dịch vụ CNTT) năm 2017 tăng 16,01% so với năm 2016. Tổng số lao động ước tính năm 2017 trong ngành công nghiệp CNTT khoảng 922.000, tăng 22,5% so với năm 2016.

Việt Nam cũng đã và đang là điểm đến của các công ty đa quốc gia lớn như SamSung, LG, Intel,... "Đây là yếu tố đẩy ngành công nghiệp CNTT ở Việt Nam phát triển, tăng nhu cầu về nhân lực", ông Tâm nhận định và cho biết lao động ngành CNTT Việt Nam được đánh giá cao và tiềm năng như lập trình viên xếp hạng thứ 23 trên thế giới, sinh viên Việt Nam xếp thứ 34/128 tại kỳ thi lập trình quốc tế ACM/ICPC.

Tuy nhiên, Thứ trưởng cũng thẳng thắn nhìn nhận "nguồn nhân lực CNTT Việt Nam chưa đáp ứng được nhu cầu của xã hội, nhu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0".

Ông Phan Tâm cho biết trong báo cáo về mức độ sẵn sàng cho nền sản xuất trong tương lai do Diễn đàn Kinh tế Thế giới mới đây công bố, Việt Nam thuộc nhóm các quốc gia chưa sẵn sàng cho cuộc cánh mạng 4.0, chỉ xếp thứ 70/100 về nguồn nhân lực và 81/100 về lao động có chuyên môn cao. So sánh với các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á về nguồn nhân lực, Việt Nam xếp sau Malaysia, Thái Lan, Philippines.

Nguồn nhân lực vừa thừa lại vừa thiếu

Ông Tô Hồng Nam, Phó cục trưởng Cục CNTT (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết xu hướng nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp đang tăng, nhưng thực tế nguồn nhân lực vừa thừa lại vừa thiếu. Trong đó, dù chất lượng đầu vào tăng, chất lượng đào tạo cũng từng bước được nâng lên, nguồn nhân lực trong lĩnh vực này còn hạn chế về ngoại ngữ, kỹ năng mềm và kỹ năng thực hành. Thêm vào đó, năng suất lao động chưa cao.

Giải pháp cho vấn đề này, ông Nam cho rằng vấn đề mấu chốt là phải tăng sự tham gia của doanh nghiệp vào đào tạo ở các khâu để tận dụng nguồn lực xã hội. Trong đó, doanh nghiệp cần dự báo nhu cầu, yêu cầu chất lượng; đặt hàng và xây dựng chuẩn đầu ra; có mạng lưới các trường, doanh nghiệp trao đổi chương trình, công nhận tín chỉ lẫn nhau.

Đồng quan điểm, ông Võ Đình Bảy - Trưởng khoa CNTT (ĐH Công nghệ TP HCM) cho biết, ở các nước phát triển, sự gắn kết giữa doanh nghiệp và các trường đại học là yếu tố cốt lõi, mang lại nhiều lợi ích trực tiếp cho cả doanh nghiệp, nhà trường và người học. Trong khi ở Việt Nam mối quan hệ này còn hạn chế.

"Hầu hết doanh nghiệp ở Việt Nam đóng vai trò "săn bắt" hơn là "nuôi trồng", thiếu thông tin từ cả hai phía", ông nói và cho rằng gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp trong đào tạo và phát triển nguồn nhân lực là giải pháp chiến lược để giải quyết bài toán "khoảng cách" giữa đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực. Thứ trưởng Phan Tâm cũng cho rằng, hiện nay cơ cấu lao động trong các doanh nghiệp ngành CNTT được phân chia thành ba nhóm: cao cấp, có đào tạo và đào tạo nghề. Trong đó, lao động cao cấp có số lượng rất ít còn nhân lực qua đào tạo cũng không đáng kể.

Ông cho rằng ngoài việc gắn kết chặt chẽ giữa nhà trường và các doanh nghiệp, thì nhóm lao động đã qua đào tạo cũng cần được các doanh nghiệp đào tạo nâng cao. Đồng thời đào tạo lại và trang bị các kỹ năng, kiến thức cho nhóm lao động đào tạo nghề.